Betelgeuse (α Ori)'nin (319) Leona Asteroidi Tarafından Örtülmesi - 12/12/2023

İçerik

11/12 Aralık gecesi sabaha karşı Betelgeuse (α Ori) yıldızı, ana kuşak asteroidi (319) Leona tarafından örtülmeye uğrayacaktır. Tahmini örtülme hattı ülkemizin; Kars - Erzurum - Gümüşhane - Tokat - Amasya - Çorum - Çankırı - Ankara - Bolu - Yalova - Bursa - Balıkesir - Çanakkale şehirleri üzerinden geçmektedir.

Betelgeuse örtülmesinin ülkemizden gözleneceği tahmini örtülme hattı

Betelgeuse örtülmesinin ülkemizden gözleneceği tahmini örtülme hattı (CORA)

Bu transatlantik olayın örtülme hattı Çin'in doğusundan başlayıp Tacikistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Ermenistan, Türkiye, Yunanistan, İtalya, İspanya, Portekiz ve Florida'nın güney ucundan geçerek Meksika'da son bulacaktır. Asteroidin görünen boyutu, yıldızın görünür ışıktaki açısal çapından (~50 mas’tan) daha küçük olacağından, bu durum tam asteroit örtülmesinden farklı olarak halkalı (ve/veya kısmi) bir örtülme olayı ile sonuçlanacak ve büyük bir profesyonel/amatör gözlemci topluluğuna bu yıldızı küçük aletlerle ayrıntılı olarak incelemek için eşsiz bir fırsat verecektir. Örtülme hattını kendi konumunuza ve zamanınıza göre detaylı incelemek için lütfen buraya tıklayınız.

Betelgeuse örtülmesinin ülkemizden gözleneceği tahmini örtülme hattı

Betelgeuse örtülmesinin tahmini ışık eğrisi (Occult Simulator)

Örtülme olayı 11 ---> 12 Aralık (Pazartesi -> Salı) gecesi sabaha karşı (~04:11.3 TSİ, Ankara nominal örtülme zamanı) gerçekleşeceğini unutmayınız!

Örtülme Olayının Detayları

Örtülme Nominal Zamanı 2023-12-12 at 01:17:16 UT +/- 0.03 min [1]
Örtecek Nesne (319) Leona
Örtülecek Nesne Betelgeuse
Betelgeuse ICRF Koordinatları 05 55 10.3468 +07 24 25.644
(319) Leona Parlaklığı 14.31 Kadir (V)
Tahmini Parlaklık Azalması 13.7 Kadir
Tahmini örtülme süresi 6.2 saniye
(319) Leona Çapı 66 km
Gölgenin hızı 10.7 km/s
Ay ve Güneş Uzanım Açısı 152° (%1 aydınlanma), 162°
Örtülme hattındaki belirsizlik 4.4 mas = 5 km (1-sigma)
Efemeris referansı JPLH#69 (23-09-19)

Çizelge CORA’dan alınmıştır.

Hava Durumu

Bulunduğunuz yer ile ilgili meteoroloji tahminlerine MGM, YR ve Meteoblue’dan erişebilirsiniz.

Ayrıca, Aralık ayına ait son 20 yıllık gece vakti bulut örtüsü istatistiklerini içeren bir Google Earth katmanına (.kmz) buradan erişebilirsiniz. Kontur grafikleri, bulut örtüsü oranını 0'dan 1'e kadar göstermektedir. En düşük bulut örtüsü değerleri yaklaşık olarak 0.3 seviyesindedir ki bu da tüm ay boyunca bulut örtüsünün %30'u anlamına gelir. En kötü bulut örtüsü oranı mavi renkte, en iyisi ise kahverengi ve kırmızı renk tonlarında görülmektedir. Buradan, daha yüksek çözünürlükteki bir ekran görüntüsünü bulabilirsiniz.

Aralık ayına ait son 20 yıllık gece vakti bulut örtüsü istatistiği

Gece Vakti Bulut Dağılımı İstatistiği (2003-2023 Aralık Ayı)

Eğer size enstrümantal konfigürasyonunuz için özel talimatlar gönderdiksek, bu mesajı veya bu metni unutun. Eğer belirli talimatlar vermediksek, aşağıda duruma göre düzenlenmiş genel talimatlar bulunmaktadır.

Teleskopla Gözlem Yapıyorsanız

Teleskopla gözlem yapıyorsanız ve hızlı bir kameranız varsa (CMOS veya CCD video tipi) gözlem için ideal ekipmanlara sahipsiniz demektir.

Mümkün olduğunca yüksek görüntü sayısı elde etmeye çalışınız, ancak ÖLÜ ZAMANLARA veya DEDEKTÖRÜN IŞIK ALMADIĞI ZAMANLARA SAHİP OLMADIĞINDAN EMİN OLUNUZ.

Hızlı Bir Kameranız VARSA

Saniyede 20 görüntü alırsanız, entegrasyon süresi (poz döngüsündeki toplam süre) 0.05 saniye olmalıdır, daha az olmamalıdır. Saniyede 50 görüntü alıyorsanız, entegrasyon süresi 0.02 saniye olmalıdır (daha az olmamalıdır), saniyede 400 görüntü alıyorsanız, entegrasyon süresi 0.0025 saniye olmalıdır, daha az olmamalıdır. Kare hızını iyileştirmek için binning değerini artırmak veya ROI (küçük ilgili alan) alanını küçültmeyi deneyebilirsiniz. Tercih sırasına göre bir R (ilk tercih), V (ikinci tercih) veya B (üçüncü tercih) filtresi kullanmalısınız. Bunların fotometrik filtreler olması şart değildir. Renkli R, G, B filtreleri geçerlidir. Tercih sırası yine verildiği sıra gibidir. DOYGUNLUK (SATÜRASYON) OLUP OLMADIĞINI KONTROL ETMELİSİNİZ. Doygunluk varsa, odağı bozmanız veya daha dar bir filtre ile gözlem yapmanız gerekecektir, ancak yukarıda açıklandığı gibi doygunluğu önlemek için entegrasyon süresini saniyedeki kare hızınıza karşılık gelen rakamın altına düşürmemeniz gerekmektedir! SII, OIII ve Halfa filtreleri bu tercih sırasına göre kullanılabilir. Filtreniz yoksa, kırmızı selofan kağıdı veya benzeri bir şeyle veya kırmızı renkli camla teleskobun önüne koymak için ev yapımı bir filtre yapabilirsiniz. Odağı bozamıyorsanız veya uygun bir filtreniz yoksa ve yıldız doygunlaşmaya devam ediyorsa, teleskop objektifinin önüne delikli bir maske koyabilirsiniz. Bu maske siyah inşaat kağıdı veya kartondan yapılabilir. Deliklerin her yerde olması gerekir. Tek bir küçük delik açmaya değmez çünkü atmosferik sintilasyon nedeniyle gözlem verisini kullanılmaz hale getirebilirsiniz.

Hızlı Bir Kameranız YOKSA

Teleskopla birlikte bağladığınız dedektörün -okuma hızı- yavaşsa (birçok amatör CCD kamerası gibi), kullanışlı sonuçlar elde etmenin tek yolu, teleskop motorlarını devre dışı bırakarak, Betelgeuse'un görüntü üzerinde bir iz bırakmasına izin verecek şekilde (drift scan yöntemi), örtülme süresinden daha uzun, örneğin 40 saniye süreyle görüntüler almaktır. Bu yöntemi gözlemden önce parlak başka kaynaklarla tecrübe etmenizi öneririz.

Elinizde R (ilk tercih), V (ikinci tercih) veya B (üçüncü tercih) filtrelerinden biri mevcutsa gözleminizi filtreli yapmalısınız. Fotometrik filtreler olması zorunlu değildir. Renkli R, G, B filtrelerini de kullanabilirsiniz. Tercih sırası yine verildiği sıra gibidir. Görüntüde satürasyon (doygunluk) olup olmadığını kontrol etmelisiniz. Doygunluk varsa, daha da dar bir filtre kullanmalısınız. Tercih sırasına göre SII, OIII ve Halfa filtreleri kullanılabilir.

Uygun bir filtre yoksa, teleskop önüne kırmızı selofan kağıdı veya benzeri ile yapılmış ev yapımı bir filtre ekleyebilirsiniz.

Hala doyma varsa, teleskop optiğini kısmen kapatan delikli bir maske kullanabilirsiniz. Bu maske siyah inşaat kağıdı veya kartonla yapılabilir. Delikler her yerde olmalıdır. Tek bir küçük delik açmaya değmez çünkü atmosferik sintilasyon nedeniyle gözlemin kullanılamaz olma olasılığı mevcuttur.

Bir Kameranız YOKSA

Bir başka alternatif de teleskobunuza takmak için ucuz ve basit bir video kamera tercih etmektir. Betelgeuse’nin parlaklığı nedeniyle, teleskobunuza takabildiğiniz sürece web kameraları bile yararlı olacaktır. Bir başka seçenek de teleskobunuzun göz merceğinin arkasına bir cep telefonu kamerası takmayı denemektir. Bunun için buradaki gibi basit bir astrofotoğrafçılık aparatı kullanabilirsiniz.

Birden Fazla Kameranız Varsa

Ölü zamanı olmayan ve birim zamanda en yüksek görüntü sayısına sahip olan kamerayı tercih etmelisiniz.

Teleskobunuz Yoksa

Bir DSLR fotoğraf makinasına ve yüksek odak uzunluğuna sahip lense sahipseniz video modunda gözlem yapabilirsiniz. Bu durumda yine kırmızı selofan kağıdı ile lensinizin önünü kapatabilirsiniz.

Kameralarla İlgili Genel Durum

  • İdeal gözlem; R (ilk tercih), V (ikinci tercih) veya B (üçüncü tercih) filtrelerinden biri ile tek renk (monochrome) bir kamera ile yapılmalıdır. Ancak kameranız renkliyse yine de gözlemi yapınız. Üç renk kanalı bağımsız olarak analiz edilebilir. Aslında, bazı açılardan hızlı renkli kameraların kullanımı oldukça avantajlı da olabilir.
  • Kameralarınızı kontrol etmek ve görüntü serisini kaydetmek için ücretsiz SharpCap yazılımını kullanınız (Veri kayıt formatını SER video formatı veya FITS görüntü serisi olarak seçiniz).

Bilgisayar Zamanı Senkronizasyonu

Yıldız örtülmesi gözlemlerinde zaman duyarlılığı çok önemlidir. Bu sebeple gözlem yapılan bilgisayar zamanını bir zaman sunucusu ile senkronize etmekte fayda vardır. Bunun için Dimension 4 veya Meinberg gibi yardımcı programlar kullanılabilir. Eğer gözlem yapılan bilgisayar GNU/Linux ise güvenilir bir ntp zaman sunucusu ile senkronizasyon yapılması gerekecektir (Örn: ntpdate). Tabii iyi bir GPS aygıtınız varsa bunlara gerek kalmayacaktır.

Dimension 4 için önerilen ayarları aşağıdaki ekran görüntülerindeki gibi yapabilirsiniz.

Dimension4 Ayarları (UME)
Dimension4 Ayarları (UME)
Dimension4 Gelişmiş Ayarları (UME)
Dimension4 Gelişmiş Ayarları (UME)
  • [1] Add butonuna tıklayınız.
  • [2] TÜBİTAK UME Zaman Dağıtım Hizmeti adresini Server kısmına yazınız: time.ume.tubitak.gov.tr
  • [3] Location kısmını UME olarak yazınız.
  • [4] Protocol kısmını SNTP olarak seçiniz.
  • [5] TÜBITAK UME Zaman Dağıtım Hizmeti yazınız.
  • [6] Advanced butonuna tıklayınız.
  • [7] Server selection seçeneğini Use the selected server olarak seçiniz.

Veri Yükleme ve Koordinasyon

Verileri aldıktan sonra, yerel koordinatörünüzle iletişim kurmalı ve verilerinizi OccultationPortal (http://occultation.tug.tubitak.gov.tr)’a yüklemelisiniz. Veri alınması halinde buraya mutlaka yüklenmelidir. Bu nesne ile ilgili yapılacak bilimsel yayınlarda katkınızın doğrulanması açısından bu son derece önemlidir. Gözlem tekniği, OccultationPortal’ın kullanımı veya konu ile ilgili detaylı bilgi almak isterseniz, dilediğiniz zaman Dr. Yücel Kılıç ile (ykilic@iaa.es) doğrudan iletişime geçebilirsiniz.

Genel Notlar

  • Bilgisayarınızda kayıt için yeterli disk alanı veya hafıza olup olmadığını kontrol ediniz.
  • Cep telefonlarınızın GPS'ini kullanarak gözlem yaptığınız yerin koordinatlarını yazınız ve/veya Google Maps veya Google Earth'ten bir görüntü ile teyit ediniz.
  • Alanda referans yıldız olmamasına takılmayınız.
  • Bu durumu aynı yerden iki farklı enstrümanla gözlem yaparak çözebiliriz. Teleskop üzerine yerleştirilmiş bir kamera veya cep telefonu ile de gözlemi yapmaya çalışınız.
  • Gözlemin öncelikli olarak teleskop ile yapılması çok önemlidir ve teleskop çapı ne kadar büyükse, atmosferdeki titreme nedeniyle oluşan gürültü de o kadar az olacaktır.
  • Şehirlerden veya kasabalardan gözlem yapmak mümkündür, çünkü elektriğe, bilgisayara ve geniş bant internete kolayca erişilebilir.
  • Teleskobun motorlu ve takip yapmasına gerek yoktur.
  • Bulutlu bir durumda ne yapmalı? Bulutlar yüksekse, teleskopla gözlem yapmak avantajlı olabilir, ancak başka bir teleskobun çok yakın bir yıldızı gözlemlemesini sağlamak önemlidir. Böylece hava kalitesinin etkileri bilimsel veri üzerinden çıkarılabilir.
  • En az bir dakika öncesinden bir dakika sonrasına kadar kayıt yapılmalıdır.
  • Gökyüzü kapalıysa, ancak tam değilse ne yapmalı? Gökyüzü yüksek bulutlarla kapalı olabilir ve Betelgeuse'u çıplak gözle veya basit araçlarla görmek mümkün olmayabilir. Bu durumda teleskop gözlemi daha basit olabilir çünkü Betelgeuse'un aşırı parlaklığından kaynaklanan doyma sorunu azalacaktır.
  • Betelgeuse'un örtülmesini gözlemlemek, alışık olduğumuz çoğu yıldız okültasyonundan çok farklıdır ve temel ilgi Betelgeuse'un incelenmesidir, bu nedenle gözlem stratejisi iyi tasarlanmalı ve mümkünse gözlem öncesindeki gecelerde test gözlemleri yapılmalıdır.

Ekipmansız Gözlem

Hiçbir ekipmanınız yoksa ve örtülme hattında bulunuyorsanız bu eşsiz gök olayına şahitlik etmeniz bizleri veri sağlamış kadar mutlu edecektir.

Yararlı Bağlantılar

Gökyüzünüz açık olsun!

Son güncelleme: 08 Aralık 2023